دارک مود (dark mode) چیست؟
در این مقاله به معرفی دارک مود (dark mode) یا حالت تاریک، تاریخچه آن، کاربردها و همچنین مزایا و معایب آن میپردازیم.
معرفی دارک مود (dark mode)
به صفحه نمایشگری که در دست دارید یا رو به روی شماست نگاه کنید. آیا به جای تمام رنگهای سفید رنگ مشکی جایگزین شده است؟ اگر بله، تبریک (شاید هم تسلیت؟) شما در حالت تاریک یا همان دارک مود (dark mode) هستید. قابلیت دارک مود ویژگی است که به زبان ساده، همه چیز را تاریک می کند. رنگ های روشن، جای خود را به رنگ های تیره می دهند و به نوعی به حالت شب می روند. امروزه می توانید این قابلیت را در اکثر نرم افزارهای محبوب، مثل گوگل کروم (chrome)، اینستاگرام (instagram)، ویندوز (windows)، و غیره مشاهده کنید. این قابلیت در بین کاربران قابلیت شناخته شده و حتی محبوب است (البته نه همیشه!) و عده زیادی از آن استفاده می کنند و برخی در تمام مدت این قابلیت را روشن نگه می دارند ( راه دور چرا؟ درست مثل نویسنده همین متنی که می خوانید!). اما چرا کاربران به سمت استفاده از دارک مود رفته اند؟ این قابلیت چه مزایا و چه معایبی دارد؟ این ها سوالاتی هستند که در ادامه به آن ها پاسخ خواهیم داد.
تاریخچه دارک مود
دارک مود چه زمانی زاده شد؟
صفحات نمایشگر قدیمی را به یاد دارید؟ صفحه ای سیاه با نوشته های سبز رنگ؟ تکنولوژی به کار رفته در این صفحات نمایشگر «سی آر تی» (cathode-ray tube) نام دارد. در این نمایشگرها یک لامپ کاتدی وجود دارد شام یک یا چند تفنگ الکترونی است که پرتوهای الکترونی ساطع میکنند و برای نمایش تصاویر روی صفحه فسفرسنت… (بحث پیچیده شد… بگذریم!). نسل بعدی نمایشگرها تغییر شگرفی کردند. نوشته ها به رنگ سیاه درآمدند و صفحه سفید شد. تا مدت ها این تکنولوژی به حیات خود ادامه داد تا حالت تاریک یا دارک مود (Dark mode) پا به عرصه گذاشت. این تکنولوژی با اهداف و توجیحات خاص خودش شروع به کار کرد که در بخش بعد به آن خواهیم پرداخت.
کاربرد دارک مود
یکی از اولین کاربردهای حالت تیره، امکان کار در فضاهای تاریک و کم نور بود. در این فضاها نور زیاد ممکن است چشم را اذیت کند و این اولین جایی است که حالت دارک بسیار مفید واقع می شود. یکی دیگر از دلایل استفاده از حالت دارک مود، جذابیت بصری این حالت است. البته در این مورد اختلاف نظر بسیار است چرا که عده ای این حالت را به کل زیبا نمی دانند اما خب سلیقه در این امر دخیل است پس قضاوت با شما…
مزایا و معایب دارک مود
مزایا
باور بر این است که حالت تاریک فشار کمتری را به چشم های کاربر وارد می کند. جدای از اینکه در دارک مود شدت نور کمتر از حالت روشن (light mode) است، در حالت دارک مود نور آبی صفحه نمایشگر شدت کمتری دارد که این موضوع در فشاری که به چشم وارد می شود تاثیر گذار است (البته در این مورد هم اختلاف نظر هست). مزیت دیگر حالت دارک مود مستقیماً به کاربر نه، اما با دستگاه مورد استفاده کاربر در ارتباط است (به هر حال به کاربر سود می رساند اما خب…). اما مزیت دارک مود چیست؟ کاهش مصرف باتری! در نمایشگرهای اولد (OLED) و امولد (AMOLED) با روشن کردن قابلیت دارک مود پیکسلها به جای نمایش دادن رنگ های تیره به کلی خاموش می شوند و پیکسل کمتر به معنی شارژدهی بیشتر و یا مصرف کمتر انرژی است (هورا برای کاربر). این شاید تنها دلیل استفاده از حالت تاریک باشد که بر سر آن اختلاف نظری وجود ندارد (البته در صورتی که شما از نمایشگرهای اولد یا امولد استفاده می کنید!). مزیت بعدی حالت تاریک بر اساس نظر کاربران، بیشتر شدن تمرکز بر محتواست. چرا که در دارک مود متن محتوا بیشتر به چشم می آید و تمرکز بر آن راحت تر است (باز هم اختلاف نظر! به خواندن ادامه دهید خواهید فهمید).
معایب
بنا به نظر برخی از کاربران، دارک مود (خواندن متن سفید در پس زمینه سیاه) باعث کاهش خوانایی متن می شود، مخصوصا در متن هایی با اندازه فونت کوچک یا کنتراست پایین. همچنین در این قابلیت در اطراف متن هاله ای ایجاد می شود که بنا به نظر برخی از کاربران فشار بیشتری به چشم وارد می کند. در قسمت مزایا از این گفتیم که حالت تاریک به تمرکز کمک می کند اما بر اساس تحقیقات انجام شده در دارک مود به دلیل کمتر بودن نور نسبت به حالت روشن، مردمک چشم گشادتر می شود که این امر خود تمرکز را سختر می کند.
دارک مود و نسل زد (gen z)
در میان نسل های مختلف کاربران، دارک مود در میان افراد نسل زد (gen z) از محبوبیت بیشتری برخوردار است. اما چرا قابلیت تاریک در بین این نسل پرطرفدار است؟
چرا نسل زد بیشتر از حالت تاریک (Dark Mode) در دستگاههای خود استفاده میکنند؟
1. صرفهجویی در باتری
پیکسلهای تاریک در نمایشگرهای اولد و امولد انرژی کمتری مصرف میکنند و عمر باتری را افزایش میدهند (باز هم هورا برای کاربران).
2. جذابیت بصری و حس مدرن
حالت تاریک ظاهری شیک، آیندهنگرانه و کمتر «اداری» دارد که با سلیقه نسل زد برای طراحیهای مینیمال و تکنولوژیپسند هماهنگ است.
بسیاری از اپلیکیشنهای محبوب در نسل زد (مثل اسپاتیفای، دیسکورد، اینستاگرام) بهصورت پیشفرض از تم تاریک استفاده میکنند.
3. استفاده شبانه و آگاهی از سلامت خواب
نسل زد بیشتر به تأثیر نور صفحهنمایش بر خواب آگاه است. حالت تاریک نور شدید و نور آبی صفحه نمایشگر را کم میکند و به آرامش قبل از خواب کمک میکند.
4. تأثیر فرهنگی و پذیرش ترندها
کاربران پیشرو (مثل گیمرها، توسعهدهندگان، اینفلوئنسرها) حالت تاریک را محبوب کردند و نسل زد از آن پیروی کرد.
میمها و ترندهای فضای مجازی اغلب کاربران «حالت روشن» را مسخره میکنند و این موضوع نسل زد را بیشتر به استفاده از حالت تاریک ترغیب می کند.
5. حریم خصوصی
صفحهنمایش تاریک در فضاهای عمومی (مثل کلاس یا مترو) کمتر جلب توجه میکند و حریم خصوصی بیشتری دارد.
6. دسترسیپذیری
برخی افراد در حالت تاریک راحتتر میتوانند بخوانند (مثلاً کسانی که حساسیت بینایی یا مشکلاتی مانند ترس از نور دارند).
نکته اضافه: شورش نسلی؟
حالت روشن برای نسل زد قدیمی به نظر میرسد (مثل وبسایتهای دهه ۲۰۰۰)، درحالی که حالت تاریک نشاندهنده فاصله گرفتن از استانداردهای منسوخ فناوری است.
نتیجه گیری
باید گفت که دارک مود یا حالت تاریک برای کاربر صرفا به معنی تیره و تاریک کردن صفحه نمایشگر نیست. از سلایق شخصی تا سلامت چشم، سلامت باتری، مد و ترندها و حتی تفاوت نسل ها در این بحث دخیل هستند. برخی از کاربران عاشق قابلیت تاریک هستن چرا که احساس مدرن بودن رو منتقل می کنه، چشم را کمتر خسته می کنه و گوشیشون دیرتر شارژ تموم می کنه. عده دیگه ای از کاربران هم دل خوشی از این قابلیت ندارن چرا که خواندن رو براشون سخت می کنه یا به چشمشون فشار میاد. و نسل زد که حسابی از دارک مود خوششون میاد! در نهایت استفاده یا استفاده نکردن از این قابلیت به انتخاب شما برمی گرده.
سوالات پرتکرار
۱. آیا دارک مود برای همه کاربران مناسب است؟
خیر، تأثیر دارک مود بر کاربران متفاوت است و به عواملی مانند شرایط نوری محیط، وضعیت بینایی فرد و نوع استفاده بستگی دارد. برخی افراد در حالت تاریک احساس راحتی بیشتری دارند، در حالی که برای برخی دیگر، این حالت موجب کاهش خوانایی و خستگی چشم میشود.
2. آیا استفاده از دارک مود واقعاً موجب کاهش مصرف باتری میشود؟
در نمایشگرهایی از نوع OLED و AMOLED، دارک مود میتواند مصرف انرژی را کاهش دهد. در این نوع نمایشگرها، پیکسلهای مشکی خاموش باقی میمانند و همین امر منجر به صرفهجویی در مصرف باتری میشود. اما در نمایشگرهای LCD این مزیت محسوس نیست.
۳. چرا برخی کاربران دارک مود را برای مطالعه مناسب نمیدانند؟
مطالعه متن روشن روی پسزمینه تیره میتواند باعث ایجاد هاله نوری در اطراف حروف شود که در برخی موارد موجب کاهش وضوح و فشار بیشتر به چشم میشود، بهویژه در متونی با فونت کوچک یا کنتراست پایین.
۴. دلیل محبوبیت دارک مود در میان نسل زد (Gen Z) چیست؟
نسل زد دارک مود را به دلایلی چون زیبایی ظاهری، صرفهجویی در مصرف باتری، سازگاری با طراحیهای مدرن، تأثیرات مثبت بر خواب، و پذیرش فرهنگی از سوی ترندهای دیجیتال میپسندد. همچنین بسیاری از اپلیکیشنهای محبوب این نسل بهصورت پیشفرض از تم تیره استفاده میکنند.
5. آیا استفاده از دارک مود در شب توصیه میشود؟
در محیطهای کمنور یا شبهنگام، دارک مود میتواند از شدت نور صفحه بکاهد و از خستگی یا آزار چشم جلوگیری کند. با این حال، برخی افراد ممکن است حتی در این شرایط نیز با حالت روشن احساس راحتی بیشتری داشته باشند.
۶. آیا دارک مود تمرکز را افزایش میدهد؟
پاسخ قطعی برای این پرسش وجود ندارد. برخی کاربران معتقدند دارک مود موجب تمرکز بیشتر بر محتوای متنی میشود، در حالی که تحقیقات نشان دادهاند گشاد شدن مردمک چشم در نور کم ممکن است تمرکز را دشوارتر کند.
